Đau lưng theo Y Học Cổ Truyền (YHCT), là một tình trạng phổ biến, đặc biệt ở người trung niên và người già, và đang có xu hướng trẻ hóa do lối sống ít vận động. Đau lưng có thể biểu hiện cấp tính hoặc mạn tính, với nhiều nguyên nhân khác nhau.
Nguyên nhân đau lưng theo Y học cổ truyền
Theo bác sĩ giảng viên Cao đẳng Y đa khoa, các nguyên nhân chính gây đau lưng bao gồm:
– Hàn thấp: Thường do sinh hoạt, làm việc lâu ngày ở nơi ẩm lạnh, hoặc do nhiễm hàn thấp, gây tắc nghẽn kinh lạc, bế tắc khí huyết ở vùng thắt lưng.
– Thấp nhiệt: Là trường hợp hàn thấp kéo dài không khỏi, hoặc do nhiễm thấp nhiệt từ bên ngoài, gây ứ trệ kinh lạc.
– Bất nội ngoại nhân: Do chấn thương vùng lưng, hoặc do tư thế làm việc sai, dẫn đến khí trệ huyết ứ, ảnh hưởng đến sự vận hành của khí huyết.
– Nội thương: Do cơ thể suy yếu, làm việc quá sức, tuổi già, hoặc mắc bệnh lâu ngày làm suy tổn thận tinh, can huyết hư không nuôi dưỡng được kinh mạch.
Điều trị đau lưng theo Y học cổ truyền
Việc điều trị đau lưng bằng YHCT sẽ phụ thuộc vào thể lâm sàng cụ thể của người bệnh. Dưới đây là một số bài thuốc phổ biến:
1. Đau thắt lưng cấp do phong hàn thấp
– Triệu chứng: Đau đột ngột sau khi gặp mưa, lạnh, ẩm thấp. Đau thường một bên cột sống, khó cúi, đau tăng khi ho, trở mình, gặp lạnh, thời tiết âm u.
– Phương pháp: Khu phong, trừ thấp, tán hàn, ôn kinh hoạt lạc (hành khí, hoạt huyết).
– Bài thuốc: Độc hoạt ký sinh thang.
+ Thành phần: Độc hoạt 12g, tang ký sinh 12g, tần giao 8g, phòng phong 8g, tế tân 8g, đương quy 12g, thược dược 10g, xuyên khung 12g, địa hoàng 8g, đỗ trọng 12g, ngưu tất 8g, nhân sâm 8g, phục linh 8g, cam thảo 6g, quế tâm 8g.
+ Cách dùng: Sắc uống 1 thang/ngày.
2. Đau lưng nguyên nhân do thấp nhiệt
Thường gặp trong các trường hợp đau thắt lưng do nhiễm khuẩn vùng cột sống.
– Triệu chứng: Đau vùng thắt lưng kèm sưng nóng đỏ, cảm giác nóng bứt rứt, có thể sốt, lưỡi đỏ, rêu lưỡi vàng dày.
– Bài thuốc: Tứ diệu tán.
+ Thành phần: Thương truật 8g, Hoàng bá 15g, Ngưu tất 15g, Ý dĩ 20g.
+ Cách dùng: Sắc uống 1 thang/ngày, chia 2 lần uống.
3. Đau lưng cấp khi thay đổi tư thế hay vác nặng lệch tư thế do khí trệ, huyết ứ
– Triệu chứng: Đau dữ dội đột ngột ở một bên sống lưng sau khi vác nặng hoặc thay đổi tư thế, vận động hạn chế, cơ co cứng, sợ ấn vào chỗ đau.
– Phương pháp: Hoạt huyết hóa ứ, lý khí chỉ đau.
– Bài thuốc: Thân thống trục ứ thang.
+ Thành phần: Đào nhân, hồng hoa, đương quy, xuyên khung, ngưu tất (mỗi loại 12g); cam thảo 8g; ngũ linh chi, địa long (mỗi loại 8g); hương phụ, tần giao, khương hoạt (mỗi loại 4g).
+ Cách dùng: Sắc uống 1 thang/ngày.
4. Đau thắt lưng do thận hư
– Triệu chứng: Đau thắt lưng ê ẩm, chân yếu, đau tăng khi mệt mỏi, giảm khi nằm.
+ Thận dương hư: Kèm chân tay lạnh, sắc mặt trắng, bụng dưới căng, mạch trầm tế, lưỡi nhạt.
+ Thận âm hư: Kèm mất ngủ, má hồng, miệng họng khô, lưỡi đỏ, lòng bàn chân tay nóng, mạch tế sác.
– Phương pháp:
+ Thận dương hư: Bổ thận trợ dương.
Bài thuốc: Hữu quy hoàn.
Thành phần: Thục địa 32g, sơn dược 16g, sơn thù 16g, kỷ tử 16g, đỗ trọng 16g, thỏ ty tử 16g, giác lao 16g, phụ tử 12g, nhục quế 12g, đương quy 12g, lộc giác giao 16g.
Cách dùng: Sắc uống 1 thang/ngày.
+ Thận âm hư: Bổ thận tư âm.
Bài thuốc: Tả quy hoàn.
Thành phần: Thục địa 32g, sơn dược 16g, sơn thù 16g, kỷ tử 16g, thỏ ty tử 16g, ngưu tất 16g, lộc giác giao 16g, quy bản giao 16g, tục đoạn 12g, đỗ trọng 12g.
Cách dùng: Sắc uống 1 thang/ngày.
Lưu ý chung: Bác sĩ giảng viên Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn lưu ý các bài thuốc trên thường được sắc uống 1 thang/ngày, với 750ml nước sắc hai lần, mỗi lần chắt lấy 250ml, uống lúc thuốc còn nóng. Nên uống liên tục 10 thang.
Việc điều trị đau lưng bằng Đông y cần có sự thăm khám và tư vấn của bác sĩ chuyên khoa để được chẩn đoán chính xác và kê đơn phù hợp với tình trạng bệnh lý của từng người. Nếu các triệu chứng đau không thuyên giảm, hãy đi khám bác sĩ kịp thời.