Loading...Hoàng cầm, với nhiều tên gọi khác nhau như Hủ trường, Túc cầm, là rễ khô của cây Scutellaria baicalensis, một loài thực vật thuộc họ Hoa môi (Lamiaceae). Từ lâu, hoàng cầm đã được biết đến và sử dụng rộng rãi trong y học cổ truyền nhờ những đặc tính dược lý quý giá.
Đặc điểm thực vật và nguồn gốc
Cây hoàng cầm là một loại cây thân thảo sống lâu năm, thường cao từ 20 đến 50 cm. Đặc điểm nổi bật của nó là rễ phát triển thành hình chùy, có màu vàng sẫm ở lớp vỏ ngoài và màu vàng tươi bên trong. Thân cây có hình vuông, mọc thẳng và có thể có lông ngắn. Hoa của cây có màu lam tím, mọc thành đôi ở đầu cành. Lá mọc đối nhau dọc theo thân, có hình mác hẹp và mép lá nguyên.
Hoàng cầm có nguồn gốc chủ yếu từ Trung Quốc. Hiện nay, Việt Nam cũng đang tiến hành các nghiên cứu để có thể trồng loại cây này.
Rễ hoàng cầm thường được thu hoạch vào mùa xuân. Sau khi đào về, rễ được rửa sạch đất cát, cắt bỏ các rễ con, cạo sạch lớp vỏ bên ngoài và sau đó được phơi hoặc sấy khô. Quá trình chế biến này giúp bảo quản dược liệu và đảm bảo chất lượng của vị thuốc.
Thành phần hóa học quan trọng
Trong rễ hoàng cầm chứa nhiều hoạt chất có giá trị dược lý. Các thành phần chính bao gồm:
– Flavonoid: Đặc biệt là baicalin và scutellarin, là những hoạt chất quan trọng mang lại nhiều tác dụng dược lý. Baicalin tập trung chủ yếu ở rễ, trong khi scutellarin có mặt ở cả lá, rễ và thân.
– Tinh dầu: Với hàm lượng nhỏ.
– Tanin và chất nhựa: Cũng góp phần vào tính chất của dược liệu.
Các flavonoid như baicalin đã được nghiên cứu kỹ lưỡng và cho thấy nhiều tác dụng sinh học quan trọng.
Công dụng theo y học cổ truyền
Theo Y học cổ truyền, hoàng cầm có vị đắng, tính hàn và được quy vào các kinh Tâm, Can, Phế, Đởm và Đại tràng. Nhờ tính chất này, hoàng cầm được sử dụng với các mục đích chính sau:
– Giúp làm mát cơ thể và loại bỏ thấp nhiệt.
– Giúp hạ sốt, giảm các triệu chứng do nhiệt độc gây ra.
– Có tác dụng làm mát máu và cầm máu.
– Trong một số trường hợp động thai do nhiệt.
Hoàng cầm thường được dùng để điều trị các chứng như sốt cao, khát nước, ho do nhiệt, viêm họng, viêm phổi, vàng da do thấp nhiệt, tiêu chảy, lỵ và các trường hợp chảy máu do nhiệt.
Công dụng theo y học hiện đại
Nghiên cứu về Đông y hiện đại đã chứng minh nhiều tác dụng dược lý của hoàng cầm, bao gồm:
– Hạ huyết áp: Các hoạt chất trong hoàng cầm có khả năng làm giãn mạch máu và hạ huyết áp, đặc biệt hiệu quả đối với những trường hợp cao huyết áp do rối loạn thần kinh thực vật.
– Kháng khuẩn: Hoàng cầm có khả năng ức chế sự phát triển của nhiều loại vi khuẩn gây bệnh, bao gồm cả vi khuẩn gram dương và gram âm.
– Kháng virus: Một số nghiên cứu cho thấy hoàng cầm có tiềm năng kháng virus.
– Chống viêm: Các flavonoid trong hoàng cầm có tác dụng chống viêm mạnh mẽ.
– Chống oxy hóa: Giúp bảo vệ tế bào khỏi tổn thương do các gốc tự do.
– Lợi tiểu: Có tác dụng tăng cường bài tiết nước tiểu.
– Bảo vệ gan: Một số nghiên cứu gợi ý khả năng bảo vệ tế bào gan của hoàng cầm.
Liều dùng và lưu ý khi sử dụng
Liều dùng thông thường của hoàng cầm trong y học cổ truyền là từ 6 đến 15 gram mỗi ngày, dưới dạng thuốc sắc. Tuy nhiên, liều lượng cụ thể có thể thay đổi tùy thuộc vào tình trạng bệnh và chỉ định của thầy thuốc.
Khi sử dụng hoàng cầm cần các thầy thuốc Đông y có một số lưu ý sau:
– Những người có tỳ vị hư hàn, tiêu chảy do lạnh không nên sử dụng.
– Cần thận trọng khi phối hợp hoàng cầm với các loại thuốc khác.
– Nên tham khảo ý kiến của thầy thuốc hoặc chuyên gia y tế trước khi sử dụng hoàng cầm để điều trị bất kỳ bệnh lý nào.
